Żelazo to jeden z najważniejszych mikroelementów dla ludzkiego organizmu. Jest niezbędny do prawidłowej budowy skóry, włosów, paznokci oraz do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Związki żelaza wspomagają wątrobę i odporność organizmu, a także chronią przed wolnymi rodnikami. Żelazo odpowiada również za prawidłowy wzrost, rozwój neurologiczny i produkcję niektórych hormonów. 

Żelazo jest składnikiem hemoglobiny, białka obecnego w erytrocytach, odpowiedzialnego za transport tlenu we krwi z płuc do tkanek. Żelazo wchodzi także w skład mioglobiny, czyli białka odpowiedzialnego za magazynowanie tlenu w mięśniach.

Żelazo w pożywieniu występuje jako:

• żelazo hemowe (w produktach mięsnych)
• żelazo niehemowe (w produktach roślinnych) 

Żelazo w diecie roślinnej. Żelazo hemowe (pochodzące z produktów odzwierzęcych)  cechuje się lepszą przyswajalnością. Wchłanianie żelaza z diety roślinnej wynosi 5-12% a z diety mięsnej 14-18%. W związku z tym weganie są bardziej narażeni na niedobory żelaza. Drugim problemem w diecie roślinnej jest obecność związków, które upośledzają wchłanianie żelaza takich jak fityniany w otrębach i zbożach, inozytol w cytrusach czy związki fenolowe z herbaty. Aby temu zapobiec należy pamiętać o tym aby dieta była różnorodna. 

Niedobór żelaza objawia się dopiero po kilku miesiącach stosowania diety roślinnej, ponieważ jest ono magazynowane w postaci ferrytyny lub hemosyderyny w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji, zaleca się oznaczenie poziomu ferrytyny z krwi i dobranie dawki do poziomu wyniku. 

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo 

• u kobiet – 18 mg
• u mężczyzn – 10 mg
• u kobiet w trakcie menopauzy – 10 mg
• u kobiet w trakcie ciąży – 27 mg 

Niedobór żelaza. To najczęstsze zaburzenie  odżywiania na świecie. Przeważnie spowodowany jest niską zawartością przyswajalnego żelaza w pożywieniu lub zaburzeniami w procesie jego wchłaniania. Na niedobór żelaza wpływają:

• choroby jelit
• stany zapalne w organizmie
• infekcje
• choroby nowotworowe
• pasożyty
• przebyte operacje
• obfite miesiączki

• niskie pH żołądka

Jakie badania, aby stwierdzić niedobór żelaza?

• oznaczenie żelaza w surowicy krwi
• ferrytyna (białko magazynujące żelazo)
• transferyna (podstawowy przenośnik żelaza)
• TIBC i UIBC -całkowita i utajona zdolność wiązania żelaza

Skutki niedoboru żelaza. Konsekwencją niedoboru żelaza jest anemia, która objawia się zmęczeniem, sennością, obniżeniem koncentracji i sprawności fizycznej, wypadaniem włosów, łamaniem paznokci, zaburzeniem termoregulacji, obniżeniem doporności czy pojawieniem się zaburzeń rytmu serca. 

Suplementacja żelaza okiem farmaceuty. Jaki związek żelaza wybrać? Żelazo jest składnikiem wielu leków i suplementów bez recepty, w których występuje w postaci atomów żelaza na różnym stopniu utlenienia (w przemyśle farmaceutycznym  najczęściej II i III stopień)

Żelazo (II) Jon żelaza na II stopniu utlenienia (Fe2+) wchodzi w skład hemoglobiny i mioglobiny i taka forma jest wykorzystywana przez organizm. Dlatego Żelazo (II) uznawane jest za lepiej przyswajalne. Do tej grupy należą:

• fumaran żelaza (II)
• siarczan żelaza (II)
• glukonian żelaza (II)
• glicynian żelaza (II) (chelat)

Wchłanianie żelaza z chelatów przebiega inaczej niż z żelaza w klasycznej formie, dlatego chelaty są lepiej tolerowane.

Aby zachować optymalne przyswajanie żelaza z powyższych preparatów należy brać je na czczo a wszystkie preparaty zmniejszające jego wchłanianie przyjmować w odstępstwie 2h. Jeśli przyjmowanie żelaza wiąże się z mdłościami, można przyjmować razem z posiłkiem.

Żelazo (III). Żelazo na III stopniu utlenienia (jony Fe3+),aby mogło zostać wykorzystane przez organizm musi zostać utlenione do formy Fe(II). Najczęściej przemiana ta zachodzi bez problemu. Jednak jego wchłanianie może być aż o połowę mniejsze. Do związków żelaza na III stopniu utlenienia należą:

• difosforan żelaza (III)
• pirofosforan żelaza (III)
• wodorotlenek żelaza (III)

Uwaga. Doustne preparaty żelaza w postaci kompleksu wodorotlenku żelaza III z polimaltozą nie wchodzą w interakcje z pokarmem ani z jednocześnie przyjmowanymi lekami, dlatego można je podawać niezależnie od posiłku.

Żelazo hemowe. W suplementach dostępnych w aptekach można spotkać żelazo hemowe, które jest sproszkowaną hemoglobiną wołową na II stopniu utlenienia (FeII).  Jest to dobrze przyswajalna forma żelaza ale nieodpowiednia dla wegan i wegetarian.

Żelazo o przedłużonym uwalnianiu. Część preparatów z żelazem oferuje tzw. przedłużone uwalnianie jonów żelaza. Oznacza to, że nie są one uwalniane w całości od razu, lecz powoli, w miarę przesuwania się specjalnej kapsułki bądź tabletki przez przewód pokarmowy. Dzięki temu preparaty tego typu cechują się mniej nasilonymi działaniami niepożądanymi.

Co więc wybrać? Nie ma tu dobrej odpowiedzi. Z mojej obserwacji i autopsji wynika, że pacjenci bardzo różnie reagują na leki/suplementy z żelazem. Trzeba metodą prób i błędów znaleźć odpowiedni preparat. Wskazówka. Nie kieruj się dawką a formą żelaza dostępną w leku/suplemencie. 

Jakie działania niepożądane ma żelazo? Głównym działaniem niepożądanym przy stosowaniu żelaza są problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak zaparcia, mdłości, bóle brzucha, wymioty. Żelazo powoduje również ciemne zabarwienie stolca. Jeśli ktoś źle toleruje żelazo warto rozważyć dodatkową suplementację laktoferyną (nie zawiera żelaza ale znacznie poprawia jego wchłanianie).

Interakcje żelaza. Pamiętaj o zachowaniu min.2h odstępu czasu pomiędzy żelazem a:

• wapniem (tego z tabletki jak i z pożywienia)
• kawą, herbatą, colą (uwaga na fosforany z coli) 
• błonnikiem
• produktami bogato tłuszczowymi

Żelazo a leki:

• popularne leki na zgagę (inhibitory pompy protonowej) obniżają pH w żołądku a żelazo “lubi” wysokie pH. Zatem przyjmuj żelazo 2h przed lub 4h po nich.
• żelazo osłabia wchłanianie antybiotyków z grupy tetracyklin, fluorochinolonów, kaptoprilu, bifosfonianów, lewotyroksyny i lewodopy

Aby dobrze zidentyfikować stan Twoich włosów i zaplanować najlepszy plan na poprawę wyglądu i kondycji Twoich włosów. Zapisz się na wizytę trychologiczną z badaniem trichoskopowym: https://trycho-medica.pl/konsultacja-trychologiczna-badanie/